Negli ultimi anni la scena hip hop europea è diventata sempre più interconnessa: collaborazioni, influenze sonore e dinamiche culturali attraversano i confini, creando ponti inaspettati tra paesi che fino a poco tempo fa sembravano lontani. L’Italia e i Paesi Bassi non fanno eccezione: sempre più spesso artisti, producer e creativi dei due contesti si incrociano, si influenzano e condividono la stessa energia.

Per capire meglio come vive e cresce l’hip hop nei Paesi Bassi abbiamo deciso di parlare con Daniël Medina Blom fondatore di POKOE Hiphop Magazine. Un progetto nato per passione e diventato in poco tempo un punto di riferimento reale, in un momento in cui – come lui stesso sottolinea – «in Olanda esisteva una grande varietà di piattaforme hip hop, ma negli ultimi anni sono diminuite drasticamente. Sono rimasti pochi siti che danno spazio alle nuove uscite e agli artisti emergenti».

La spinta a creare POKOE arriva proprio da questo vuoto editoriale: «nel 2022 ho iniziato ufficialmente, ma ho lavorato retroattivamente fino al 2020 per costruire da subito un database solido», racconta. Oggi POKOE non è soltanto un archivio di release, ma un vero e proprio spazio editoriale e multimediale: interviste, recensioni, sessioni live su YouTube, contenuti social. Un magazine indipendente nato “per la cultura” e capace di dare visibilità tanto ai grandi nomi quanto agli emergenti e agli underground, spesso trascurati dalle piattaforme di streaming.

Ho voluto confrontarci con lui non solo per raccontare la storia di POKOE, ma anche per approfondire i punti di forza e le sfide della scena hip hop olandese: dai pionieri che l’hanno resa grande ai nuovi talenti che si stanno affermando, dalle contaminazioni sonore ai media di riferimento, fino al ruolo del writing e alla possibilità di portare il rap olandese oltre i confini nazionali.

Un’intervista che ci permette di entrare dentro una scena ricca, vivace e in continua trasformazione, e che offre molti spunti anche per chi in Italia vive e racconta l’hip hop ogni giorno.

Qual era l’idea iniziale del magazine? Raccontare dall’interno la scena olandese e belga, dare spazio agli emergenti o creare un punto di riferimento per i fan?

Il sito è nato perché, grazie alla mia esperienza diretta nella scena e ai miei contatti, riuscivo facilmente a trovare le uscite sulle piattaforme di streaming. Il problema è che queste piattaforme promuovono solo i grandi nomi commerciali, quelli che finiscono in homepage. Ma per scoprire artisti underground o emergenti bisogna già conoscerli. POKOE è nato proprio per questo: essere un punto d’incontro per i fan ma anche per gli artisti, offrendo spazio tanto ai nomi affermati quanto a quelli underground.

Che tipo di contenuti pubblicate oggi su POKOE Hiphop Magazine?

Principalmente segnaliamo uscite: album, EP, videoclip e singoli. Poi abbiamo lanciato le POKOE Sessies su YouTube, live session dedicate ad artisti che voglio valorizzare personalmente.

A volte porto il microfono anche agli eventi per intervistare rapper olandesi e belgi: le interviste finiscono su Instagram e TikTok. Da quando il team si è allargato, alcuni collaboratori scrivono recensioni di eventi e album, sempre su base volontaria. Facciamo tutto questo insieme — per la cultura!

In Olanda c’è ancora voglia di leggere di hip hop e non solo di ascoltarlo? Che tipo di riscontri avete dai lettori?

Il pubblico apprezza soprattutto il lavoro sulle uscite, che era la base del progetto. Ma riceviamo spesso richieste di contenuti più approfonditi. Per questo abbiamo lanciato rubriche come De Hiphopcollector o De Art Movements, oltre alle recensioni. Diamo spazio a collezionisti di vinili e CD, ma anche a creativi della scena che lavorano con l’arte visiva.

Quali sono state le sfide più grandi e le soddisfazioni nel portare avanti POKOE?

La sfida più dura è mantenere il ritmo. Oltre alla mia carriera d’ufficio, ai miei tre figli e al ruolo di allenatore di calcio, tenere aggiornato il sito richiede tantissimo tempo.

Finanziariamente non guadagno nulla, lo faccio solo per la cultura. Ma ogni volta che un fan mi dice che visita volentieri il sito, quella per me è la vera ricompensa. Anche gli artisti mi ringraziano per avere uno spazio su POKOE: questo mi motiva ad andare avanti.

POKOE è diventato anche un network. Quanto contano le collaborazioni?

Non ci sono grandi partnership con altri media, ma ho legato con realtà come il label STREET WALKE e shop come Finesse Records, Rapshop e AppleDizzle. Ci supportiamo a vicenda nella promozione.
La cosa più bella però è vedere come, grazie ai post su POKOE, molti artisti iniziano a seguire altri colleghi e da lì nascono collaborazioni. È speciale vedere crescere così una vera community.

Guardando indietro, chi sono stati i pionieri della scena hip hop olandese?

Ce ne sono tanti: Extince, SugaCane, U-NIQ, Brainpower, Postmen, Osdorp Posse, Def Rhymz, KayLC, E-Life, Terilekst, Skate the Great, Murth The Man-O-Script, Yukkie B, Duvel, Raymzter, Kiddo Cee e 24K.
Poi hanno segnato un’epoca anche nomi come V.S.O.P., THC, Opgezwolle e The Opposites. E accanto a loro tanti altri MC e rapper che hanno aperto porte fondamentali per la scena.

E oggi, quali nuovi artisti segui con più interesse su POKOE?

È difficile scegliere perché ho gusti molto ampi. In questo momento sto seguendo con entusiasmo artisti come ZWARTEWATER, Viezuh Verzaa, DYANGO, Tommy Lazarus, Dayla, Marou & Massin, Rijck, Vlekkeloos e molti altri.

Quanto pesa oggi l’influenza americana, e quanto sta nascendo invece un’identità più locale o europea?

Ogni regione ha il suo sound, anche se non in modo drastico come in America tra East e West Coast. Ma spesso riesci a intuire da dove arriva un artista.

Molti rapper nati negli anni ’80, ’90 o 2000 sono cresciuti ascoltando hip hop americano e ne hanno assorbito lo stile.

Allo stesso tempo però c’è chi sperimenta e costruisce un suono proprio. Non lo chiamerei per forza un “suono europeo”: anche negli USA lo stile evolve continuamente, con nuove correnti accanto a chi mantiene l’hip hop più autentico.

Trap, reggae, dub e altre contaminazioni: che impatto hanno avuto sul rap olandese?

Secondo me non hanno inciso profondamente. Ogni tanto nascono belle collaborazioni tra generi, ma il rap più pop-oriented funziona meglio a livello di radio e visibilità, mentre quello più autentico passa quasi inosservato — a differenza degli Stati Uniti.
La nuova generazione guarda molto alla trap, e questo rischia di uniformare le proposte. Ma ci sono giovani che portano suoni autentici o completamente nuovi: a loro va il mio massimo rispetto.

Quali sono oggi i media e le radio più rilevanti per seguire l’hip hop nei Paesi Bassi?

Non sono più tanti come un tempo, ed è proprio per questo che ho creato POKOE.
Tra quelli attivi cito Hiphop In Je Smoel, che ogni giorno pubblica ottimi contenuti, e Pass de Aux, che lavora molto bene. Poi c’è No Face Trey, che intervista gli artisti indossando un passamontagna colorato: è molto critico e lo trovo fantastico, diverso dal mio stile ma davvero apprezzabile.

Ho amici che ogni mercoledì conducono il programma radio Vibez, con ospiti sia emergenti che affermati. E non posso non citare 101Barz: magari non sono allineati al suono che promuoviamo su POKOE, ma hanno fatto la storia e portano avanti il format con grande coerenza. Meritano tutto il rispetto.

Che ruolo ha oggi il writing in Olanda e che rapporto mantiene con la musica?

Il writing, come il breaking, resta una parte fondamentale della cultura hip hop, anche se oggi è più visibile nell’underground che nella scena mainstream.
Ci sono rapper che coinvolgono amici writer nei videoclip o per creare pezzi dedicati: è la prova che il writing continua a essere vitale.
Un elemento che invece si sente sempre meno sono i DJ e gli scratch: un tempo erano centrali, oggi quasi spariti.

Il rap olandese ha il potenziale per ottenere più riconoscimento internazionale?

È difficile, perché la maggior parte degli artisti olandesi e belgi rappa in olandese, una lingua non facile da comprendere per il pubblico europeo. Forse i tedeschi colgono qualcosa, ma resta una barriera. A meno che non siano le produzioni a colpire un pubblico più ampio.

Chi rappa in inglese ha più possibilità: un esempio sono i Dope D.O.D. di Groningen, che hanno suonato in Francia, Germania, Bulgaria, Ungheria, Repubblica Ceca e persino negli Stati Uniti, collaborando anche con MC americani.

Come immagini l’evoluzione della scena olandese nei prossimi anni e che ruolo avrà POKOE?

Non ho una sfera di cristallo, ma negli ultimi anni ho visto grandi cambiamenti nello stile e nel suono. Ho una relazione di amore/odio con questa evoluzione: amo il boombap e l’hip hop classico, ma apprezzo anche altre correnti.

L’importante per me è che POKOE Hiphop Magazine continui a supportare la musica rap di qualità, dando spazio a tutte le uscite e allo stesso tempo preservando le radici culturali da cui nasce l’hip hop. È un dovere verso le prossime generazioni. Lo facciamo per la cultura!

---

POKOE MAGAZINE. Een tweetalig gesprek over de kracht van de Nederlandse hiphop

De Europese hiphopscene is de afgelopen jaren steeds meer met elkaar verbonden geraakt: samenwerkingen, muzikale invloeden en culturele dynamieken overschrijden grenzen en creëren onverwachte bruggen tussen landen die tot voor kort ver uit elkaar leken te liggen. Ook tussen Italië en Nederland is die uitwisseling duidelijk zichtbaar: steeds vaker kruisen artiesten, producers en creatieve makers uit beide landen elkaars pad en delen ze dezelfde energie.

Om beter te begrijpen hoe hiphop in Nederland leeft en zich ontwikkelt, spraken we met Daniël Medina Blom oprichter van POKOE Hiphop Magazine. Een project dat uit passie is ontstaan en in korte tijd is uitgegroeid tot een echt referentiepunt, juist in een periode waarin – zoals hij zelf zegt – «Nederland vroeger een rijke diversiteit aan hiphopplatforms kende, maar die de laatste jaren drastisch is afgenomen. Er zijn nog maar weinig websites die nieuwe releases en artiesten een podium bieden».

De drijfveer achter POKOE komt dus voort uit dat gemis: «In 2022 ben ik officieel begonnen, maar ik heb teruggewerkt tot 2020 om direct een stevige database neer te zetten», vertelt hij. Tegenwoordig is POKOE veel meer dan alleen een overzicht van releases: het is een redactioneel en multimediaal platform met interviews, recensies, YouTube-sessies en content op sociale media. Een onafhankelijk magazine dat is geboren “voor de cultuur” en dat ruimte geeft aan zowel gevestigde namen als opkomende en underground acts, die vaak nauwelijks zichtbaar zijn op de grote streamingdiensten.

In dit interview wilden we niet alleen het verhaal van POKOE belichten, maar ook de sterke punten en uitdagingen van de Nederlandse hiphopscene onderzoeken: van de pioniers die de basis hebben gelegd tot de nieuwe talenten die nu doorbreken, van muzikale kruisbestuivingen tot de rol van media en writing, en de vraag of Nederlandse rap ook buiten de landsgrenzen kan groeien.

Een gesprek dat ons meeneemt in een rijke, levendige en constant veranderende scene – en dat ook voor het Italiaanse publiek veel aanknopingspunten biedt om de kracht van Nederlandse hiphop beter te begrijpen.

Wat was het oorspronkelijke idee achter het magazine? Het van binnenuit vertellen van de Nederlandse en Belgische scene, ruimte geven aan opkomende artiesten of een referentiepunt creëren voor de fans?

Eigenlijk is de website ontstaan vanuit het feit dat ik zelf de meeste hiphop wel kon vinden op de online streamingdiensten. Dit komt doordat ik zelf actief ben geweest in de scene en daardoor veel connecties heb. Op die manier weet ik de releases meestal wel te vinden.

Streamingdiensten promoten vooral de grote, commerciële artiesten. Die zie je dan op de frontpage verschijnen. Maar de opkomende en underground artiesten moet je echt al kennen om hun releases te kunnen vinden.

POKOE is daarom opgezet als een website en platform voor de fans, maar ook voor artiesten: zowel gevestigde namen als opkomende, commerciële én underground acts krijgen hier de kans om de shine te pakken die ze verdienen.

Wat voor soort content brengen jullie tegenwoordig op POKOE Hiphop Magazine (interviews, reviews, rubrieken, podcasts, video’s…)?

We posten voornamelijk releases in de vorm van albums, EP’s, videoclips en singles. Daarnaast zijn we gestart met de POKOE SESSIES: livesessies op YouTube, waar vooral artiesten langskomen die ik, Daniël Medina Blom, als oprichter van POKOE graag een podium wil geven.

Soms ben ik ook met een microfoon aanwezig bij evenementen om Nederlandse en Belgische artiesten te interviewen. Deze interviews plaatsen we vervolgens op Instagram en TikTok.

Nu er meer mensen aansluiten bij POKOE, schrijven zij op vrijwillige basis ook regelmatig recensies over hiphopevenementen of albumreleases.

We doen dit samen — voor de cultuur!

 Is er in Nederland nog steeds behoefte om over hiphop te lezen, en niet alleen om ernaar te luisteren? Wat voor feedback krijgen jullie van de lezers?

Omdat POKOE in eerste instantie is gestart als website voor releases, krijg ik daar ook de meeste waardering voor. Toch hoor ik regelmatig dat fans ook graag verdiepende items lezen. Daarom zijn rubrieken als De Hiphopcollector, De Art Movements en de recensies een mooie toevoeging.

In deze items krijgen onder andere vinyl- en cd-collectors een podium, maar ook creatievelingen binnen de scene die zich bezighouden met kunst.

Wat zijn de grootste uitdagingen geweest bij het runnen van POKOE Hiphop Magazine, en wat zijn tot nu toe de mooiste momenten of beloningen geweest?

De grootste uitdaging is eigenlijk om de voortgang in stand te houden. Naast mijn fulltime kantoorbaan, drie kinderen en het trainerschap als voetbalcoach, is het een missie om de website up-to-date te houden. Dat kost enorm veel tijd.

Financieel levert het mij momenteel niets op; het is puur voor de cultuur. Maar wanneer ik van hiphopliefhebbers hoor dat ze graag de website bezoeken, voelt dat voor mij als een enorme beloning. Dáárvoor ben ik POKOE gestart.

Daarnaast hoor ik van veel artiesten dat ze blij en dankbaar zijn dat ze op de website mogen staan en dat POKOE bestaat. Dat geeft mij de motivatie om door te blijven gaan.

In de loop van de tijd is POKOE Hiphop Magazine ook een netwerk geworden. Hoe belangrijk zijn samenwerkingen en connecties om een project als dit te laten groeien?

Over het algemeen zijn er geen samenwerkingen met andere platformen. Wel ben ik in contact gekomen met Dominique van het label STREET WALKE, en met online winkels als Finesse Records, Rapshop en AppleDizzle. Waar mogelijk helpen we elkaar met promotie.

Wat ik vooral mooi vind om te zien, is dat artiesten elkaar beginnen te volgen door wat er op POKOE Hiphop Magazine wordt geplaatst. Daardoor ontstaan er soms ook weer nieuwe samenwerkingen tussen artiesten en producers. Het is bijzonder om te zien hoe er op die manier een hele community groeit.

Terugkijkend: wie waren de sleutelpersonen die de basis hebben gelegd voor de Nederlandse hiphop?

In de Nederlandse scene zijn er veel grondleggers. Denk aan namen als Extince, SugaCane, U-NIQ, Brainpower, Postmen, Osdorp Posse, Def Rhymz, KayLC, E-Life, Terilekst, Skate the Great, Murth The Man-O-Script, Yukkie B, Duvel, Raymzter, Kiddo Cee en 24K.

Iets later braken vooral namen als V.S.O.P., THC, Opgezwolle en The Opposites door. Naast deze artiesten waren er in dezelfde periode nog veel andere emcees en rappers actief, die eveneens deuren hebben geopend voor de Nederlandse hiphopscene.

En vandaag: welke nieuwe artiesten volg je met de meeste interesse via POKOE Hiphop Magazine?

Dit is een lastige vraag, omdat mijn smaak binnen de Nederlandse en Belgische hiphop erg breed is. Nieuwe namen waar ik op dit moment goed op ga, zijn onder andere ZWARTEWATER, Viezuh Verzaa, DYANGO, Tommy Lazarus, Dayla, Marou & Massin, Rijck, Vlekkeloos en nog veel meer.

Hoe sterk is tegenwoordig de Amerikaanse invloed op de Nederlandse rap, en in hoeverre ontstaat er een meer lokale of Europese identiteit?

Dit is een zeer interessante vraag. Wat mij opvalt, is dat er vaak een bepaald geluid verbonden is aan de regio waar een artiest vandaan komt. Het is niet zo rigoureus anders als bijvoorbeeld het verschil tussen de West Coast- en East Coast-sound in de Verenigde Staten, maar vaak kun je wel een beetje horen uit welke windstreek de artiest komt.

Ik denk ook dat veel hiphopartiesten, zeker degenen die in de jaren ’80, ’90 of ’00 zijn geboren, veel naar Amerikaanse hiphop hebben geluisterd en zich daardoor hebben laten inspireren. Tegelijk merk ik dat veel artiesten durven te experimenteren, waardoor ze hun eigen unieke sound creëren.

Ik durf dit niet specifiek een Europees geluid te noemen, want ook in de Verenigde Staten verandert het geluid voortdurend. Daar ontstaan nieuwe stijlen naast het behoud van het authentieke hiphopgeluid.

Trap, reggae, dub en andere crossovers – welke hebben de grootste impact gehad, en hoe hebben ze het Nederlandse geluid beïnvloed?

Naar mijn mening hebben deze genres de hiphop in Nederland niet echt beïnvloed. Zo nu en dan ontstaan er wel toffe samenwerkingen tussen genres, waardoor artiesten elkaar kunnen blenden. Toch blijft het een feit dat hiphop met een meer popgericht geluid beter presteert dan de hiphop die nog authentiek klinkt. Laatstgenoemde wordt vrijwel niet op de radio gedraaid, terwijl dat in de Verenigde Staten wel gebeurt.

De nieuwe generatie grijpt regelmatig naar de Trapsound. Omdat veel jonge artiesten dit doen, onderscheiden ze zich naar mijn mening niet echt van elkaar. Tegelijkertijd merk ik dat er ook jongere rappers zijn die de authentieke sound of zelfs een geheel eigen sound durven te brengen. Daar kan ik dan enorm veel respect voor opbrengen.

Wat zijn vandaag de belangrijkste media, radiostations en platforms om hiphop in Nederland te volgen?

Het zijn er tegenwoordig niet meer zoveel als vroeger. Eerder in dit interview heb ik hier al naar verwezen. Daarom ben ik POKOE Hiphop Magazine begonnen. Uiteraard zijn er nog wel een paar kanalen waar ik met plezier naar kijk. Ik zie ze dan ook als collega-platformen en niet als concurrenten.

Zo zijn er de mannen van Hiphop In Je Smoel, die dagelijks toffe items publiceren. Ook de mannen van Pass de Aux zijn heel goed bezig. No Face Trey is daarnaast een verfrissende wind in het medialandschap. Dit is een kerel met een gekleurde bivakmuts, die interviews en items maakt. Vooral in zijn items pakt hij artiesten kritisch aan, en dat vind ik geweldig. Ik hou ervan. Het is totaal iets anders dan wat ik doe, maar ik kan het echt waarderen.

Goede vrienden van mij hebben iedere woensdag een radioshow genaamd Vibez, waar regelmatig zowel opkomende als gevestigde artiesten aanschuiven. Verder heb ik veel respect voor 101Barz, vooral voor hun doorzettingsvermogen en hun studiosessies. Misschien liggen wij niet helemaal in lijn met het geluid dat wij supporten, maar het zijn wel pioniers. Daar kan ik alleen maar respect voor hebben en hen hun bloemen geven!

Writing is een kernonderdeel van de hiphopcultuur. Welke rol speelt het vandaag in Nederland, en welke band heeft het met muziek?

Uiteraard is dit vandaag de dag nog steeds een kernonderdeel van de hiphopcultuur, net zoals B-Boys en B-girls (breakdancers) dat zijn. Alleen zie je dat het vooral binnen de subcultuur en de underground nog echt zichtbaar is. De nieuwe generatie weet deze onderdelen naar mijn mening helaas minder te waarderen of te combineren.

Toch zijn er nog artiesten die samenwerken met vrienden die bijvoorbeeld graffiti maken, waardoor die stukken soms in videoclips verschijnen of zelfs speciaal voor de artiest worden gemaakt. Het blijft gewoon een belangrijk onderdeel van de cultuur.

Daarnaast mogen we de DJ’s niet vergeten. Scratches op tracks hoor je tegenwoordig bijna niet meer, terwijl ze vroeger een essentieel element van het geluid waren.

Denk je dat de Nederlandse rap het potentieel heeft om meer internationale erkenning te krijgen? Wat zijn de obstakels en de kansen?

Het is lastig, omdat Nederlandse en Belgische artiesten voornamelijk in het Nederlands rappen. Voor de bevolking van andere Europese landen is dat vaak moeilijk te verstaan. Misschien dat Duitsers er nog enigszins iets van meekrijgen, maar voor de meeste luisteraars blijft het daardoor een niche. Tenzij de beats sterk genoeg zijn om ook een breder Europees publiek te bereiken.

Engelstalige artiesten weten daarentegen soms wél internationaal naam te maken. Neem bijvoorbeeld Dope D.O.D., een groep uit Groningen. Deze mannen hebben onder andere shows gegeven in Frankrijk, Duitsland, Bulgarije, Hongarije, Tsjechië en zelfs de Verenigde Staten. Bovendien werken ze regelmatig samen met Amerikaanse emcees.

Hoe zie je de Nederlandse hiphopscene zich de komende jaren ontwikkelen, en welke rol zou POKOE Hiphop Magazine daarin kunnen spelen?

Het is een feit dat ik geen glazen bol heb om in te kijken. Toch heb ik de afgelopen jaren een duidelijke ontwikkeling waargenomen, vooral in het geluid en de stijl van hiphop. Soms heb ik daar een haat-liefdeverhouding mee, omdat ik zelf groot fan ben van de authentieke hiphopsound, met name boombap. Dat betekent echter niet dat ik niet kan genieten van de meer populaire stromingen.

Ik vind het belangrijk dat POKOE Hiphop Magazine alle hiphop- en rapmuziek van niveau blijft ondersteunen en een podium biedt via de releases op de website. Tegelijkertijd moeten we de cultuur, waar hiphop uit is ontstaan, blijven waarborgen. Dat zijn we verplicht aan de volgende generaties. Dit is voor de cultuur!